TR̉ CHUYỆN CÙNG BẠN TRẺ

Bài số 8 :

ĐỂ GIA Đ̀NH CÓ HẠNH PHÚC


Đặc biệt là t́m hạnh phúc trong gia đ́nh, hoặc nói: làm sao để có gia đ́nh hạnh phúc, cũng thế thôi.

Con người ta ai cũng muốn sống hạnh phúc, ai cũng muốn có hạnh phúc, mà gia đ́nh hạnh phúc th́ tuyệt vời hơn tất cả mọi sự trên thế gian này, nhưng làm thế nào để có hạnh phúc chứ? Hạnh phúc có rất nhiều định nghĩa: đối với người nghèo, th́ hạnh phúc của họ chính là có tiền, có cơm ăn ngày hai bữa, có áo có quần mặc là đủ rồi; hạnh phúc đối với người giàu có th́ muốn có nhiều tiền hơn, có quyền hơn; đối với các bạn trẻ th́ hạnh phúc là có một nghề nghiệp ổn định, có tiền để tiêu xài, và có một cô bồ dễ thương, xinh xắn là nhất trên đời… … và những mơ ước hạnh phúc khác mà con người muốn mơ ước trong cuộc sống hiện tại.

Nhưng tất cả những điều ấy không phải là hạnh phúc, bởi có tiền th́ muốn có tiền nhiều hơn, có tiền nhiều hơn th́ ăn không ngon miệng, ngủ không ngon giấc, v́ sợ…kẻ trộm, mà sống trong lo sợ th́ làm ǵ có hạnh phúc cơ chứ? Và các bạn trẻ đă có người yêu th́ ngày đêm đều sống trong nỗi lo, lo bị mất việc, lo bị bồ giận, lo bị bồ đá, lo đủ thứ. Như thế th́ làm sao mà có hạnh phúc được.

Hạnh phúc, không phải tự trên trời rơi xuống cho ḿnh hưởng, cũng chẳng phải ai cho ḿnh cả, nhưng chính là do ḿnh tự tạo lấy hạnh phúc cho ḿnh (các nhà cố vấn, các chuyên gia về gia đ́nh, cũng chỉ đưa ra các phương pháp, những lời khuyên mà thôi). Và khi đă có hạnh phúc rồi th́ làm thế nào mà giữ được nó? Thiên chúa đă tạo dựng nên Adong, đặt ông ở trong vườn địa đàng, tức là vườn hạnh phúc, Ngài đă ban cho ông một t́nh yêu (bà Eva), đă ban cho ông mọi thứ cần dùng trong cuộc sống như ăn, uống mà không phải làm lụng ngày 8 tiếng đồng hồ nơi công xưởng, nời nhà máy chi cho mệt, Ngài cũng đă ban cho ông mọi thứ trong vườn làm sở hữu của ḿnh, ban cho ông quyền cai quản vũ trụ… …tóm lại là Thiên chúa đă ban cho ông vật chất (có đủ mọi thứ cần dùng), danh vị (làm con người ) và quyền lực (trên mọi loài ở mặt đất), để ông được hạnh phúc, và hạnh phúc nhất là được sống măi với Thiên chúa. Nhưng ông Adong đă đánh mất tất cả hạnh phúc ấy (lư do tại sao khỏi cần nói lại, v́ ai cũng biết). Nguyên tổ đă đánh mất hạnh phúc th́ con cháu bây giờ và măi măi sau này đều đi t́m hạnh phúc ấy. Mà cái hạnh phúc lớn nhất theo tôi chính là gia đ́nh.

Người ta thường nói gia đ́nh là nhà trường đầu tiên, là nơi đào tạo con người; người ta cũng thường quan niệm, gia đ́nh là cái mắt xích liên kết xă hội thành một khối đoàn kết… … Nếu gia đ́nh không có kỷ cương, không có một nền giáo dục tốt, th́ sẽ sản sinh ra một thế hệ trẻ không có đạo đức, gây nguy hại cho xă hội. Mà con cái trong gia đ́nh được giáo dục tốt thế nào được khi mà bố mẹ "cơm không lành canh không ngọt".

Mấy năm trở lại đây, tại sài g̣n báo chí đă đăng nhiều tin tức, những phần tử tội phạm thiếu niên, thanh niên đều là những đức con nhà giàu có, con cán bộ cao cvấp, tất nhiên chúng nó có rất nhiều tiền và cũng rất …túng tiền. Nhiều tiền là v́ cha mẹ có rất nhiều tiền cho chúng nó xài quen rồi, đến khi không có tiền nữa th́ đi giựt dây chuyền của người đi đường, đi ăn cắp…để hút, để chích choác, để ăn nhậu, để bao gái, đó không phải là túng tiền sao? Nguyên nh6an chính không phải là con cái mà là tại bố mẹ. Sau khi con cái bị công an bắt, bố mẹ mới biết là con ḿnh đi bụi, lư do: bởi bố mẹ chỉ lo việc kiếm tiền, chỉ lo việc bên ngoài xă hội, mà không hoặc ít ngó ngàng ǵ tới con cái. Nhưng nguyên nhân lớn nhất chính là bố mẹ không c̣n yêu thương nhau nữa , nghĩa là bố mẹ không c̣n sống hạnh phúc bên nhau nữ, có thể là đă ly dị, đường ai nấy đi, cũng có thể là ly thân, ông ăn chả bà ăn nem, huề cả đám. Đây chính là điều tôi muốn nói với các bạn trẻ, bởi v́, nếu bạn không đi tu làm linh mục hay làm d́ phước, th́ các bạn sẽ lập gia đ́nh, nghĩa là đi kiếm "cái xương sườn" của ḿnh, để thủ thỉ, để âu yếm "cái xương sườn" của ḿnh mới kiếm lại được. Hay nói văn vẻ hơn là: Các bạn sẽ kết hôn với một người xa lạ, nhưng rất gần gũi, để thành lập một gia đ́nh, mà một gia đ́nh đúng nghĩa của nó là: cha+mẹ=con. Nếu thiếu một trong ba th́ sẽ không đúng nghĩa là một gia đ́nh thật sự. Vậy làm thế nào để có hạnh phúc?

Theo các nhà đạo đức học phân tích th́ muốn gia đ́nh được hạnh phúc, phải có 5 yếu tố hoặc 5 có sau đây :

1. Có t́nh yêu.

2. Có cùng tôn giáo.

3. Có đạo đức.

4. Có nghề nghiệp.

5. Có sức khỏe.

Chúng ta cùng t́m hiểu từng "cái có" để có thể giúp cho bản thân hoặc giúp ư kiến cho ai đó muốn hỏi về điều kiện để được hạnh phúc gia đ́nh.

1 – Có t́nh yêu

Đây là t́nh yêu song phương, nghĩa là hai người cùng tự nguyện yêu nhau, chứ không phải bị ép buộc, không phải yêu để được hưởng gia tài… …nghĩa là một t́nh yêu mà hai người nam nữ "nh́n thấy ḿnh" trong người ḿnh yêu. Không thể nói là t́nh yêu, nếu một trong hai người lợi dụng người kia, hoặc yêu giả vờ, yêu để đạt được mục đích.

T́nh yêu không tự nó mà đến, nhưng từ hai con tim rung nhịp, hoà hợp như dây đàn rung lên dưới bàn tay kỳ diệu của người nghệ sĩ vĩ đại: Thiên Chúa. Chính Thiên Chúa là tác giả của t́nh yêu, nhưng Ngài không đem t́nh yêu đó ấn định, hay bắt anh này phải yêu cô nọ, mà là để cho t́nh yêu bay bổng, lơ lửng trong ánh mắt, trong cử chỉ, trong con tim, trong lời nói của "một nửa con người" c̣n lại của ḿnh, để trở thành "một" trong hai, đó chính là t́nh yêu (xin coi bài nói chuyện số 6, t́nh yêu).

Như vậy cái có thứ nhật để tạo nên hạnh phúc gia đ́nh chính là t́nh yêu song phương, t́nh yêu chung thủy, không ai chối căi được.

2 – Có cùng một tôn giáo

Một tuần sau lễ Giáng sinh năm nọ, có một cô vợ trẻ gặp tôi nói: "Thầy biết không, con muốn chết cho rồi, thằng chồng con không cho con đi lễ đêm Noel, lễ sáng nó cũng chẳng cho con đi, con chán quá." – Tôi đùa: "Sao lại là thằng chồng con? Phải gọi là anh hay ông xă chứ?"- Cô ta nói tiếp: "Thầy coi, nó bắt con ở nhà làm đồ nhậu, để nó với bạn bè nhậu, c̣n nói con đi lễ là hẹn ḥ với trai chứ lễ ǵ mà lễ, c̣n lễ sáng (25/12) th́ nó nói đi Vũng tàu chơi, bắt con đi theo".

Cùng một tín ngưỡng tức là hai người cùng chung một niềm tin, th́ không những họ t́m được niềm an ủi trong niềm tin của ḿnh, mà chính bản thân họ cũng nhận thấy rằng, t́nh yêu được xây dựng trên nền tảng đức tin, đem lại cho họ những xác tín khi gặp khó khăn, và biết thông cảm cho nhau, ít nữa là trong niềm tin vào Đức Kitô. Tại một nhà thờ nọ, trong nhà thờ có một hàng ghế, mà theo thói quen, giáo dân không ai ngồi hay quỳ chỗ đó cả, bởi v́ ai cũng biết đó là hàng ghế của một gia đ́nh, mà mỗi lần đi dự thánh lễ, th́ cả bố mẹ, con cái đều cùng ngồi, quỳ ở hàng ghế ấy, không phải là họ "xí" trước hàng ghế ấy, mà là chính giáo dân, người ta tôn trọng một gia đ́nh mà mỗi lần tham dự thánh lễ, đều có đầy đủ cả gia đ́nh. Họ giàu nghèo ra sao, không ai biết, nhưng người ta đều biết rơ, họ là một gia đ́nh kính Chúa. Đó không phải là hạnh phúc sao? Trước công đồng Vatican II, người công giáo không được kết hôn với người khác đạo, xem ra giáo hội có lư do chính đáng để bảo vệ hạnh phúc gia đ́nh. Sau công đồng Vatican II, giáo hội đă mở rộng nhiều trong mọi lănh vực, và trong đó, người công giáo được phép kết hôn với người khác đạo. Dĩ nhiên người công giáo phải luôn giữ ǵn đức tin của ḿnh, và t́m cách đưa người bạn của ḿnh thành một Kitô hữu, và người khác đạo phải cam đoan để cho bạn ḿnh tự do tham dự các nghi lễ của đạo công giáo.

Không cùng tín ngưỡng, trên thực tế, cũng có nghĩa là một cuộc chiến tranh lạnh đang âm thầm h́nh thành trong ư thức của người không công giáo (vợ hoặc chồng), nếu họ hiểu và ư thức được niềm tin của người bạn ḿnh, th́ không có ǵ phải lo ngại. Nhưng nếu họ không hiểu và có khi đưa đến thái độ ghét đạo, và làm khó dễ cho người bạn của ḿnh như trường hợp của câu chuyện trên, th́ thật là điều đáng tiếc, và ảnh hưởng lâu dài trên gia đ́nh, con cái. Có một lần dạy giáo lư hôn nhân cho một đôi bạn trẻ không cùng tôn giáo (người chồng không phải là công giáo), thú thật trong ḷng tôi không vui chút nào cả, bởi v́ khi nh́n thấy dáng vẻ ch́u chuộng, nũng nịu, lả lơi của cô gái đối với anh chàng, tôi thầm biết rằng anh chàng này chẳng thích ǵ Chúa Mẹ cả, trước sau ǵ cũng hành hạ cô vợ và bắt vợ phải giă từ…nhà thờ cho mà coi. Và đúng như thế, không những cấm vợ không được đến nhà thờ dự thánh lễ, mà c̣n cấm không được rửa tội cho con cái, đó là chưa kể ảnh hưởng của bố mẹ chồng có thành kiến với đạo công giáo.

Như vậy, có cùng một tín ngưỡng, cũng là một yếu tố để đem lại hạnh phúc cho gia đ́nh vậy.

3- Đạo đức

Đạo đức mà tôi muốn nói ở đây không phải là đạo đức của các d́ phước, phải đi dâng lễ mỗi ngày, phải lần chuỗi Mân côi mỗi ngày, hay như các linh mục, mỗi ngày phải đọc ít nhất là 5 lần kinh phụng vụ, hoặc như là các cụ già rảnh việc, đến nhà thờ ngồi cầu nguyện, đọc kinh riết đến giờ ăn th́ về nhà. Đạo đức ở đây "nhẹ" hơn một chút, đó chính là "biết" bổn phận của ḿnh đối với gia đ́nh (vợ, chồng, con cái).

Thế nào là không có đạo đức?

Trong gia đ́nh người chồng không có đạo đức th́ không biết lo tṛn bổn phận của ḿnh. Này nhé, người chồng không có đạo đức th́ suốt ngày lè nhè chửi mắng vợ con, v́ là bợm nhậu; cuối tháng lănh lương th́ cùng bợm nhậu đi bia ôm, hát karaoke… … mọi việc trong nhà đều do một tay vợ trông coi, nhưng ông chồng lại không thấy điều ấy, cứ lấy quyền làm chồng mà xử tệ với vợ con… …Đó là những ông chồng nhà nghèo không có đạo đức. C̣n những ông chồng nhà giàu không có đạo đức th́ sao? Đọc qua báo chí chúng ta thấy những ông chồng loại này th́ sa đà trong tứ đỗ tường, nói không nỗi. Những hạng ông chồng như thế th́ làm sao lại đem được hạnh phúc cho vợ con...

Và những người vợ không có đạo đức, xét cho cùng, càng tệ hại hơn những ông chồng không có đạo đức. Một bà vợ không đạo đức suốt ngày la cà hàng xóm, hết nói xấu nhà này đến nhà nọ, hết con mẹ này đến thằng cha kia, và khi hết chuyện nói, th́ đem chuyện chồng con ra đấu tố với hàng xóm: nào là thằng chồng nhà tôi chẳng biết làm ǵ cả, chỉ biết đạp xích lô, mánh mung chẳng biết, thật thua những thằng đàn ông khác; hoặc là chồng chị sao giỏi quá vậy, biết chiều chuộng vợ con, biết... tóm lại là dùng đủ thứ lời để tố khổ ông chồng ḿnh. Một người vợ không có đạo đức th́ hằng ngày đánh phấn môi son, áo quần ḷe loẹt đi khoe với thiên hạ, trong lúc đó, con cái nheo nhóc, cơm không có ăn, áo quần rách vá trăm chỗ, chồng đi làm đầu tắt mặt tối đi làm để kiếm tiền, tối về chẳng thấy cơm nước ǵ cả, thử hỏi thằng chồng nào mà không buồn bực chứ? Và thế là to tiếng, đánh đập, chửi bới nhau. Như vậy th́ làm ǵ có hạnh phúc? Trái lại, một ông chồng có đạo đức th́ biết chu toàn bổn phận của một người cha, người chồng trong gia đ́nh, biết yêu thương vợ, biết giáo dục con cái theo tinh thần phúc âm, nghĩa là biết thực hành đức ái ngay trong cuộc sống gia đ́nh, biết ư thức vai tṛ to tát mà Thiên Chúa đă "phân quyền" cho, để tiếp tục tạo ra con người mới, sự sống mới mà không oán trách, than van. Cũng vậy, ngừơi vợ có đạo đức th́ như viên kim cương quư báu của người chồng, nó tăng thêm niềm hănh diện cho người chồng và cho con cái: "Nàng khôn ngoan trong lời ăn tiếng nói và dịu hiền khi dạy dỗ bảo ban" (Cn 31,26). Người vợ đạo đức không bao giờ đem chuyện chồng con ra nói xấu với hàng xóm, không to tiếng khi chồng mệt nhọc, không bỏ mặc chồng gánh vác việc nhà một ḿnh. Người vợ đạo đức biết dạy dỗ con cái kính Chúa yêu người, là người biết chia xẻ, biết nhu cầu của con cái mà hướng dẫn chúng nó. Trong gia đ́nh, ảnh hưởng của người mẹ trên con cái rất nhiều, do đó, có được một người vợ đạo đức, theo tôi th́ hơn cả viên kim cương quư báu vạn lần (dù nghĩa bóng lẫn nghĩa đen), v́ viên kim cương dù có đắt giá bao nhiêu lần đi nữa, cũng chỉ là hạt kim cương vô tri, để trang sức, không thể dạy dỗ một thế hệ (và hơn thế nữa) trở nên một người tốt được, nhưng chính người mẹ lại làm được chuyện ấy, v́ khi dạy dỗ con cái ḿnh sống đạo đức, th́ bà mẹ đă xây dựng một thế hệ tương lai của con ḿnh tốt đẹp rồi vậy. Có người vợ như thế th́ 100 viên kim cương cũng không thèm, chứ đừng nói một viên. Không biết các bạn trẻ thích 100 viên kim cương hay một người vợ phúc hậu như thế?

Vậy th́ yếu tố thứ ba này cũng đem lại hạnh phúc cho gia đ́nh chúng ta vậy.

4- Có nghề nghiệp

Trước năm 1975, tôi có nghe qua bài hát "túp lều lư tưởng" do đôi nam nữ ca sĩ hát, đúng là bài hát vui nhộn và "lư tưởng hóa" t́nh yêu. Bài hát đại khái là: một túp lều, trong đó có hai quả tim vàng (tức là nàng và chàng chứ không phải bằng vàng thứ thiệt đâu mà ham), được xây dựng bằng duyên bằng t́nh, chứ không bằng tiền. Lư tưởng quá đi chứ! Và thời nay, tức là thời đại ngày nay, cũng có những…đôi tim vàng như thế, họ yêu nhau mà không cần ăn uống, cũng không cần áo quần mặc, bời v́ họ chỉ cần túp lều tranh là đủ rồi. Một túp lều tranh, hai trái tim vàng và một bầy con thơ, đúng là lư tưởng. Nhưng nếu có gió băo cấp 10 đến cấp 12 th́ c̣n túp lều tranh nữa không? Nhà xây bê tông cốt sắt cũng c̣n sập nữa chứ đừng nói chi đến túp lều tranh; và khi con cái bệnh hoạn, thíếu ăn thiếu mặc, th́ có c̣n hai quả tim vàng nữa không, hay trở thành hai quả tim…đất sét vỡ nát v́ túp lều tranh dột nát và bầy con đói nheo nhóc? Tuy là một bài hát, nhưng chúng ta cũng nên thấy thực tế cuộc sống. Hai quả tim vàng, dù yêu nhau đến đâu chăng nữa, cũng không thể ngày ngày nh́n nhau mà sống, hay cạp đất mà ăn, nhưng phải đi làm việc. Thánh Phaolô tông đồ đă nói rất thực tế: "Ai không có làm th́ đừng có ăn", do đó mà chúng ta phải có nghề nghiệp, một nghề ổn định, bởi v́: " nhất nghệ tinh, nhất thân vinh".

Không nhất thiết phải làm bác sĩ, kỹ sư hay nhà giáo… … chỉ cần một nghề cho thông, cho rành, th́ sẽ có tiền bạc vật chất, mặc dù tiền bạc không phải là yếu tố hạnh phúc, nhưng nó cũng có một phần quyết định hạnh phúc trong gia đ́nh. Không có tiền, chúng ta sẽ không có những vật dụng trong gia đ́nh, không có tiền, con cái chúng ta không được đến trường.v.v… Dù nam nữ b́nh đẳng, nhưng b́nh đẳng ở ngoài xă hội, c̣n trong gia đ́nh, theo tôi, người chồng vẫn là số một, mà các bà vợ phần đông cũng thích như thế, chỉ có những bà vợ nào dử tợn như sư tử Hà đông, mới thích ḿnh trên cơ ông chồng thật thà của ḿnh. V́ vậy, chồng phải có một nghề nghiệp để đem lại hạnh phúc cho gia đ́nh. Tôi đă thấy những bạn thanh-niên-lớn-tuổi chưa lập gia đ́nh, v́ chưa có một nghề nghiệp nhất định để bảo đảm cuộc sống cho một gia đ́nh tương lai. Tôi cũng thấy (và cũng dạy giáo lư cho họ nữa) những bạn bè trẻ kết hôn mà không có một nghề nghiệp nào cả, khi được hỏi tại sao, th́ họ chỉ cười và nói: trời sinh voi th́ sinh cỏ. Đúng là có đức tin to lớn mà cũng liều ghê gớm.

Trên thế giới nạn thất nghiệp ngày càng gia tăng đáng kể, ở VN cũng thế, nhưng không phải v́ thất nghiệp nhiều mà vật giá rẻ đi, hay là đợi các công ty bán hạ giá (hạ giá v́ quá hạn) rồi mua, nhưng dù cho đại hạ giá như bánh trưng thu hết "đát", mua một cái tặng một cái chăng nữa, th́ cũng phải có tiền mà mua để được tặng chứ. Tránh nhiệm người chồng trong gia đ́nh rất nặng nề, một trách nhiệm mà nếu suy nghĩ cho thấu lư thấu đáo, th́ qủa là đáng sợ thật, bởi Thiên Chúa biết cái đáng sợ ấy của các ông chồng, nên đă ban cho các ông một người bạn đường, bạn đường đây không phải là bạn đứng nơi đường Huyền Trân công chúa, hay là đường Lê Hồng Phong, cũng chẳng phải là bạn nhậu nhẹt cầy tơ bên lề đường Cống Quỳnh, mà là một người bạn đường đúng nghĩa của nó: đường của đời người, đó chính là người vợ, là"xương sườn" là "một nửa c̣n lại" của ḿnh, mà người đàn ông đă" t́m lại" được sau nhiều ngày tháng suy nghĩ bàn hỏi với bố mẹ, với cha sở và với … xương sườn tuyệt vời của ḿnh, tức là người vợ ngày hôm nay vậy. Chính nàng- chứ không ai khác- sẽ cùng đi với chồng suốt quăng đường đời, chia sẻ những buồn vui, những lo âu hôm nay và của ngày mai. Người vợ, tuy là lo công việc nội trợ, nhưng nếu có một nghề nghiệp để phụ với chồng về kinh tế gia đ́nh, th́ tuyệt vời không chê vào đâu được. Chẳng hạn như khi chồng đau ốm bệnh hoạn không thể đi làm được, th́ nghề nghiệp của vợ sẽ đỡ đần cho chồng biết bao nhiêu mà kể. Mà xă hội ngày nay, chồng vợ đều đi làm việc, v́ tiền lương một người không đủ trang trải việc nhà, cho nên có nghề nghiệp cũng là khâu quyết định hạnh phúc gia đ́nh vậy.

5- Có sức khỏe

Đây là yếu tố cuối cùng trong việc giữ ǵn hạnh phúc gia đ́nh. Bạn đă thấy cây đu đủ c̣i cọt chưa, nó ốm tong teo, cao nghều nghệu, vài ngọn là lưa thưa trên đầu, và những quả đu đủ th́ ốm o gầy c̣m, đung đưa theo gió như muốn rụng xuống. Tất cả những người bệnh (nam và nữ) cũng đều như nhau: ốm o, nói không ra hơi, đi không nổi, mắt sâu má hóp, làm biếng ăn, không nh́n thấy sinh khí nơi họ. Trong gia đ́nh, chồng vợ là hai trụ cột chống đỡ gia đ́nh, nhưng nếu hai trụ cột này bị mối mọt đục nát, th́ có thể chống đỡ nổi gia đ́nh không? Do đó có sức khỏe là một điều rất quan trọng v́: sức khỏe quư hơn vàng, v́ có sức khỏe là có tất cả. Xét về mặt thân thể mà nói: Một người mẹ bệnh hoạn, sẽ sinh ra những đức con bệnh hoạn, c̣i cọt, Nhưng một người mẹ mạnh khỏe, sẽ sinh ra những đứa con khỏe mạnh, thông minh. Xét về mặt tinh thần mà nói: Một người vợ bệnh hoạn, th́ tinh thần sa sút, tâm thần bất định, bà sẽ trở nên bi quan yếm thế với cuộc sống, trở nên cáu gắt với chồng con. Nhưng một người vợ mạnh khỏe sẽ làm cho gia đ́nh có tiếng cười vui, v́ bà chính là niềm vui của chồng con.

C̣n ông chồng bệnh hoạn th́ như thế nào? Tôi có quen biết một gia đ́nh, chồng nghiện rượu mà trở nên bệnh nặng, mọi công việc đều do bà vợ và con cái đảm đang, nhưng bệnh lâu ngày không thuyên giảm, kết qủa: vợ chán nản trở thành kẻ cờ bạc, đồ đạc trong nhà bán dần dần để lo cho chồng và để có tiền đánh bạc, con trai th́ bỏ nhà ra đi, con gái cũng đi làm đĩ. Cuối cùng ông chết trong cô đơn. Vậy th́, có sức khỏe cũng là điều rất cần thiết cho hạnh phúc gia đ́nh, mà nếu khi c̣n trẻ, chúng ta biết luyện tập thân thể, biết qúy sức khỏe, th́ lo ǵ mà không đem lại hạnh phúc cho gia đ́nh tương lai của ḿnh chứ!

Tóm lại, 5 yếu tố trên đây, chính là sự đúc kết qua quá tŕnh nghiên cứu của các nhà đạo đức học, theo tôi, nó đúng là những yếu tố cần thiết mà rất thực tế để ǵn giữ và mang lại hạnh phúc gia đ́nh. Nó không lư thuyết chút nào cả, nhưng rất gần bên cạnh chúng ta, trong đời sống thường ngày của chúng ta. Bởi v́ chúng ta hay đi t́m hạnh phúc ở đâu xa xăm trên mây trên gió, mà không để ư đến cái căn bản để được hạnh phúc đang ở kề bên chúng ta.

Trong những năm giúp xứ, tôi đă sử dụng nó như một tài liệu quư để giúp cho các đôi hôn phối, nói cho họ nghe, giúp cho họ hiểu được hạnh phúc gia đ́nh là chính bản thân của họ phải tạo ra, chứ không phải người nào khác. Bởi v́, hạnh phúc không những cho họ, mà c̣n cho những đứa con mà họ sẽ sinh ra, chúng nó cần phải được sống trong hạnh phúc, và xă hội cũng có trêm một thành viên biết xây dựng hạnh phúc, yêu quư hạnh phúc. Nói cho họ nghe, để ít nữa là khi nghe qua 5 yếu tố này, họ sẽ có cách nh́n và t́m cách thực hiện trong đời sống vợ chồng, và tôi cũng tin rằng, họ cũng sẽ nhớ được một vài câu, để giúp cho t́nh yêu của họ bền lâu hơn, bời v́ hạnh phúc ch́nh là điều mà ai cũng mong được có.

Các bạn trẻ, chúc các bạn được hạnh phúc trong cuộc sống gia đ́nh sau này./.